TITEL : “Van fixaties naar domotica? Op weg naar ‘goede’ vrijheidsbeperking voor mensen met dementie.”

AUTEUR(S) : M. Depla, S. Zwijsen, S. te Boekhorst, A. Francke en C. Hertogh, VUmc, EMGO+, Nivel en Ideon. 2010.

Deze studie heeft zich gericht op de vraag of domotica een alternatief vormen voor fixaties in psychogeriatrische verpleeghuizen.

Er is enerzijds onderzocht hoe zorgprofessionals tegen vrijheidsbeperking aankijken door middel van individuele en groepsinterviews. Daarnaast zijn de ervaringen in kaart gebracht van afdelingen van zeven verpleeghuizen.

Het is gebleken dat verzorgenden en familieleden een maatregel vaak alleen vrijheid beperkend vinden als de bewoner er naar hun idee last van heeft en als hij niet in het belang van de bewoner wordt ingezet maar enkel om diens vrijheid te beperken. Zij geven aan dat bewoners zich er vaak nauwelijks van bewust zijn of het niet vervelend lijken te vinden.
Domotica worden in de praktijk bij veel meer bewoners toegepast, en bij bewoners met minder ernstige cognitieve en functionele problemen. Daarnaast ook in meer situaties dan die waarin er sprake is van direct gevaar. Het monitoren van bewoners geeft verzorgenden en naasten een veilig gevoel. Domotica worden gezien als aanvulling op eerdere maatregelen, niet echt als alternatief. Een belangrijk criterium vinden medewerkers de intentie waarmee de maatregel wordt toegepast. Er worden meerdere redenen genoemd naast bescherming, bijvoorbeeld weinig toezicht, moeilijk gedrag en gevaar voor anderen. Het tweede criterium dat voor verzorgenden zwaar weegt is, hoe de bewoner een maatregel beleeft. Dit is echter vaak niet altijd goed te achterhalen bij mensen met dementie. In de huizen met veel domotica worden minder fysieke vrijheidsbeperkende maatregelen toegepast dan in huizen met weinig domotica.
Op basis van deze studie kan niet eenduidig worden gezegd dat we met domotica op weg zijn naar 'goede' vrijheidsbeperking. Het anti-fixatiebeleid moet zich niet beperken tot het aanprijzen van elektronische toepassingen in plaats van fixeren. Een cultuurverandering is nodig zodat de praktijk meer risico's durft te nemen, als naasten, verzorgenden en artsen de kans op ongelukken die het gevolg kunnen zijn van het stoppen met fysieke vrijheidsbeperking op zich durven nemen. Steun van het management is daarin, naast andere voorwaarden, cruciaal. Daarnaast moet in elk individueel geval met alle betrokkenen een afweging worden gemaakt tussen de veiligheid en vrijheid van de bewoner. Het bieden van maximale vrijheid moet evenzeer tot de zorgethiek van zorgprofessionals gaat behoren als het bieden van maximale bescherming.