TITEL : “Relationele afstemming. Presentieverrijkte verpleeghuiszorg voor mensen met dementie.”

AUTEUR(S) : M.M.C. Timmermann, Proefschrift Universiteit van Tilburg, 2010.

Dit onderzoek heeft bestudeerd of en hoe de presentie-benadering de dementiezorg kan verrijken. Als startpunt werden situaties genomen waarin verzorgenden regelmatig problemen tegen kwamen, met name rondom de adl, toiletbezoek en eten.

Zorgfragmenten en onderlinge interacties zijn vergeleken en geanalyseerd, afkomstig van 13 casussen en nabesprekingen van Video Interactie Begeleiding, in totaal ruim 44 uur. Uit dit materiaal zijn jammerklachten en protesten van de bewoners opgedeeld in ‘au’, ‘kou’ en ‘help’ en is een analyse-instrument ontwikkeld om beter relationeel af te stemmen op wat de betrokkene laat zien en horen met deze klachten. Er wordt gebruikt gemaakt van drie ‘kijkramen’ die ieder een eigen visie op de gegeven en besproken zorg bieden; ‘Zorghandelingen’, ‘Contact’ en ‘Presentie’.

De beelden lieten zien hoe dementerende bewoners tijdens de ochtendzorg door middel van woorden als ‘kou’, ‘au’ en ‘help’ kenbaar maken dat ze zich ergens niet prettig bij voelen. Het is een herkenbare situatie uit de dagelijkse zorgpraktijk waarvan veel zorgmedewerkers niet weten hoe ze ermee om moeten gaan. De kunst is om meer oog te hebben voor individuele noden van de patiënten. Meer naar de mens kijken in de zorg; het klinkt mooi, maar is vaak moeilijk. De praktijk is vaak gevormd door gewoonten, routines en culturen, waarbij voor concrete klachten of wensen van patiënten niet altijd ruimte is. Uit het onderzoek blijkt dat het wel degelijk mogelijk is om gevoelens van ongemak of pijn bij individuele bewoners op te merken en ook aandacht te schenken aan deze gevoelens. Er is gebruik gemaakt van de bestaande Video Interactie Begeleiding, waar medewerkers de dagelijkse praktijk en hun eigen en elkaars handelen kunnen bekijken en bespreken. Soms is bijvoorbeeld een voorverwarmde handdoek bij het wassen al voldoende om veel ongenoegen weg te nemen. De presentietheorie en zorgethiek worden gebruikt. Hierin staan aandacht en toewijding aan de zorgbehoevende centraal. Vanuit de presentie wordt het lijden gethematiseerd en de vraag gesteld of deze jammerende mens serieus (genoeg) genomen wordt. Het vraagt om het doorbreken en systematisch bevragen van vanzelfsprekendheden in de zorgroutine. Het is belangrijker om te kijken naar de mens achter deze zorgbehoevende en wat deze nodig heeft, niet wat gewoontes, protocollen of routines voorschrijven. Relationele afstemming wil hier zeggen dat er een balans wordt gezocht tussen zorgverlener en zorgbehoevende. Voor de zorgverlener komt het erop aan om door het decorumverlies heen de dementerende als een waardig mens te blijven zien en steeds af te stemmen op wat hem of haar goed doet.

Voor meer informatie en vragen: info@madeleinetimmermann.nl