TITEL : “Sterk verbonden in Utrecht. Betrokkenheid vanuit informele zorg bij kleinschalige woonvormen voor mensen met dementie in de provincie Utrecht.”

AUTEUR(S) : B. Nitsche en C. Scholten, Vilans. 2010.

De focus van dit onderzoek is het in kaart brengen van de randvoorwaarden, behoeften en knelpunten die bepalend zijn voor de betrokkenheid van de mantelzorgers bij mensen met dementie in een kleinschalige woonvorm. Dit is bekeken vanuit het perspectief van mantelzorgers, zorgorganisaties en zorgmedewerkers. Tevens is er gekeken naar de rol van het sociale netwerk van de bewoner.

Er is literatuuronderzoek uitgevoerd naar beleid en feiten rond familieparticipatie en naar motivatie, behoeften en ervaren knelpunten van mantelzorgers, zorgmedewerkers en zorgorganisaties op het gebied van mantelzorgbetrokkenheid.

De sociale netwerken van ouderen in de kleinschalige woonvormen zijn meestal klein; contacten van vroeger zijn weggevallen of wonen te ver weg. Er is een zeer belangrijke rol weggelegd voor de centrale mantelzorger, die vaak meerdere dagen per week langs komt. Voor de zorgorganisatie is het vaak lastig om andere familieleden dan de centrale mantelzorger te betrekken; bijvoorbeeld door volle agenda’s of door verstoorde verhoudingen. Ook vinden familieleden het regelmatig moeilijk om met de dementie om te gaan. Een meer traditionele en dorpse woon- en leefomgeving bevordert de betrokkenheid van familie en vrijwilligers; in een omgeving waarvan een zorginstelling al een langere tijd deel uitmaakt is de betrokkenheid groter dan in een meer moderne en verstedelijkte omgeving. Bewoners, medewerkers, familie en vrijwilligers ‘kennen’ elkaar of kunnen elkaar plaatsen, waarden, normen en historie zijn bekend. Ook een geringe reistijd blijkt een belangrijke voorwaarde te zijn om regelmatig de oudere te bezoeken of activiteiten te ondernemen. Mantelzorgers voelen zich meer betrokken wanneer er duidelijkheid bestaat over de mogelijkheden voor een actieve inzet en wanneer er ruimte is voor eigen initiatief of het geven van kritiek. Een woonvorm die gezelligheid en huiselijkheid uitstraalt, spreekt hen aan; ze moeten het gevoel hebben welkom te zijn. Ook persoonlijke aandacht van medewerkers wordt zeer op prijs gesteld. Mantelzorgers vinden het vaak moeilijk om zorg te delen of uit handen te geven. Plichtsbesef, de voorkeur van de bewoner of afwezigheid van een vervanger kunnen hen hierin belemmeren. Dit is een lastig punt voor de zorgorganisatie en haar medewerkers en vereist goede communicatie, ook om mantelzorgers te helpen los te laten. Het werk van vrijwilligers is veranderd: niet de georganiseerde groepsactiviteiten staan centraal, maar meer de individuele specifieke wensen van bewoners. Bij het merendeel van de woningen hebben ze tekort aan vrijwilligers. Het contact tussen vrijwilligers en familie verdient meer aandacht. Nadere kennismaking kan leiden tot een positiever oordeel over elkaar. Buurtcontacten komen weinig voor. De ligging in de woonomgeving speelt hierin een belangrijke rol, evenals onbekendheid en onbegrip.
Om de betrokkenheid van en ondersteuning aan de centrale mantelzorgers te vergroten, is de belangrijkste aanbeveling voor zorgmedewerkers om hen open en actief te bejegenen en het gevoel te geven welkom te zijn. Ook is voor de ondersteuning van mantelzorgers aandacht en praktische informatie een belangrijk verbeterpunt. Daarnaast hebben zij behoefte aan meer ondersteuning en actieve betrokkenheid van het sociale netwerk bij de zorg voor de bewoner. Een goede daginvulling en meer dagbesteding op maat voor de bewoners vergroot de betrokkenheid van familieleden. Zorgorganisaties kunnen beter samenwerken met bijvoorbeeld buurtnetwerken of de vrijwilligerscentrale om meer vrijwilligers aan te trekken en ook het contact tussen mantelzorgers en vrijwilligers te verbeteren. Alle betrokkenen bij de bewoners dienen te handelen van uit één gedeeld perspectief: het belang van de oudere staat voorop.

Voor meer informatie en vragen: B.Nitsche@vilans.nl