TITEL : “Een ongrijpbare werkelijkheid. Een antropologische zoektocht naar de leefwereld van de dementerende ouderen in een verpleeghuis.”

AUTEUR(S) : S. van Elswijk, Universiteit van Amsterdam, Medische Antropologie en Sociologie. 2006.

Dit onderzoek heeft zich gericht op de sociale context van dementie. Hiertoe richt het zich op de leefwereld van dementerende ouderen. Ideeën over werkelijkheid, identiteit en contact spelen hierbij een rol. In dit onderzoek wordt naast de theorievorming uitgebreid beschreven hoe het dagelijks leven in een verpleeghuis verloopt en welke problemen zich voordoen in de communicatie.

Het onderzoek bestaat uit participerende observatie op verschillende woongroepen van een verpleeghuis. Daarnaast zijn er interviews afgenomen bij familieleden en medewerkers.

Mensen met dementie zijn zich niet altijd meer bewust van vanzelfsprekendheden uit de 'normale' werkelijkheid, zoals tijd, plaats en sociale verwachtingen. Zij raken zelf hun grip op de werkelijkheid kwijt, maar ook voor anderen is het moeilijk om hun werkelijkheid nog te begrijpen. In het dagelijkse contact tussen dementerende mensen en anderen botsen deze twee werkelijkheden. In de praktijk proberen verzorgenden en familie deze botsing vaak te vermijden door te onderhandelen over de werkelijkheid. Zij zoeken naar een compromis waarbij zowel de dementerende als zijzelf tevreden zijn. Dit is een schemerwerkelijkheid.
Dementerende mensen verliezen hun oude identiteit door het verlies van levensverhalen. De brokstukken van hun levensverhalen gebruiken ze niet meer om hun verleden te beschrijven, maar om hun huidige situatie te begrijpen. Anderen, vooral familie, zijn echter steeds op zoek naar de oude identiteit van de bewoner. Voor hen is het verlies van het gezamenlijke verleden moeilijk. Voor het gevoel van eigenwaarde van de bewoners is het belangrijk dat zij steeds door anderen in hun omgeving bevestigd worden in wat zij zeggen over zichzelf en hun verleden, hoe onbegrijpelijk dat ook kan zijn voor de ander.
In het dagelijkse leven in het verpleeghuis verloopt communicatie anders dan daarbuiten. De bewoners begrijpen hun omgeving niet goed en komen vaak slecht uit hun woorden. Hierdoor ontstaan moeilijkheden tijdens het communiceren en contact maken met een dementerende bewoner. Bij het communiceren is non-verbale communicatie dan ook van groot belang omdat de bewoners daar sterk op reageren.

Voor vragen en meer informatie: sabya.vanelswijk@gmail.com